سازه بنایی

سازه بنایی چیست؟

انواع سازه های بنایی

مزایا و معایب سازه بنایی

سازه بنایی و زلزله

 

 

 

 

 

سازه بنایی چیست؟

کلمه بنایی در فرهگ فارسی به معنی گل کار ذکر شده است اما بناّیی یا سازه بناّیی یا میسونری (به انگلیسی: Masonry) به نوعی از سازه گفته می‌شود که در ساخت آن از واحدهای مستقل به صورت لایه‌ای استفاده می‌شود و در میان لایه‌ها از ملات استفاده می‌گردد.

معمولا در ساخت سازه‌ها یا دیوارهای بنایی از مصالحی مانند آجر، سنگ (زمین‌شناسی)، سنگ مرمر، سنگ خارا، تراورتن، سنگ آهک،بلوک سیمانی،cast stone، بلوک شیشه‌ای، اندود گچ و سیمان و کاشی استفاده می‌شود.

همچنین برای دیوار چینی و …  از ملات هایی نظیر ملات شفته آهک ، ملات ماسه و آهک ، ملات ماسه و سیمان ، ملات باتارد ، ملات ساروج  استفاده می گردد.

گاهی سازه بنایی به صورت خشکه‌چین (بدون ملات) نیز اجرا می‌شود و در این روش که ابتدایی‌ترین نوع سازه بنایی است فقط قطعات سنگ یا بلوک را روی همدیگر قرار می‌دهند البته این روش ساخت مقاومت کمی دارد و فقط برای ساختمان‌ها یا دیوارهای موقت یا کم‌ارزش به کار برده می‌شود.

سازه‌های بنایی پرکاربردترین و سنتی‌ترین روش ساخت وساز در جهان است که برای ساخت دیواره‌ها، آب‌بندها، دیوارها و موارد مشابه از قدیم کاربر داشته است.

 

 

 

 

 

 

 

از جمله سازه های بنایی که در مبحث هشتم طبقه بندی شده اند و برای آن ها مقررات تعریف شده است موارد ذیل را می توان نام برد:

ساختمان های آجری با کلاف :

تعریف : منظور ساختمانی است که با آجر ساخته شده و در آن بار های قائم و جانبی توسط دیوار ها تحمل می گردد.در این گونه ساختمان ها کلاف بندی برای یکپارچه عمل کردن ساختمان تعبیه می گردد.

الزامات ساخت:

احداث آن در زمین های ناپایدار یا در معرض سیل مجاز نمی باشد.

به حداکثر دو طبقه ساختمان ( البته بدون احتساب زیر زمین ، یعنی میتواند علاوه بر دو طبقه یک طبقه زیر زمین هم داشته باشد) محدود می شود.

حد اکثر ارتفاع یک طبقه حداکثر 4 متر و یا 6 متر با در نظر گرفتن کلاف در 4 متری می باشد.

در کل تراز روی بام نسبت به متوسط تراز زمین مجاور نباید بیش از 8 متر باشد.

ساختمان های بنایی مسلح :

تعریف : ساختمان های کلاف بندی شده که دیوار های ساخته شده از بلوک که به وسیله هسته بتنی مسلح می شوند دارد .نحوه انجام آن قرار دادن میلگرد های فولادی درون حفره های بنایی مجوف و پر کردن آن ها توسط ملات یا بتن می باشد.

الزامات ساخت:

حداکثر ارتفاع این ساختمان های می تواند تا 15 متر باشد.

در مناطق زلزله خیز با خطر نسبی متوسط و زیاد و خیلی زیاد قابل احداث می باشد.

ضوابط میلگرد گذاری برای مناطق با خطر نسبی متوسط و زیاد و خیلی زیاد متفاوت است.

ساختمان  های آجری بدون کلاف :

تعریف : همانند مورد فوق بوده و تفاوتشان در عدم وجود کلاف بندی در این سازه ها می باشد که البته  توان حفظ یکپارچکی خود را در برابر حرکت های ناشی از زلزله ندارند ، بنابراین احداث چنین ساختمان هایی توصیه نمی شود . در این سختمان ها تمامی بار های قائم و جانبی توسط دیوار های آجری تحمل می گردد.

البته دقت شود در مورد مسائلی همچون نحوه تعداد طبقات مجاز و دیگر چنین مسائلی با ساختمان های آجری با کلاف متفاوت می باشد.

الزامات ساخت:

احداث آن در زمین های ناپایدار یا در معرض سیل مجاز نمی باشد.

به حداکثر یک طبقه ساختمان ( البته بدون احتساب زیر زمین ، یعنی میتواند علاوه بر ی طبقه یک طبقه زیر زمین هم داشته باشد) محدود می شود.

حد اکثر ارتفاع طبقات به 8 برابر ضخامت دیوار باربر یا 3.5 متر ،‌ هر کدام که کوچکتر است محدود می گردد.

ساختمان های خشتی :

تعریف : ساختمان هایی هستند که دیوار های باربر در آن ها از خشت و ملات ساخته باشد.این نوع ساختمان ها یکپارچگی خود را در برابر حرکت های ناشی از زلزله حفظ نمی کنند و ساخت آن ها توصیه نمی گردد

الزامات ساخت:

احداث آن در زمین های ناپایدار یا در معرض سیل مجاز نمی باشد.

به حداکثر یک طبقه ساختمان ( البته بدون احتساب زیر زمین ، یعنی میتواند علاوه بر ی طبقه یک طبقه زیر زمین هم داشته باشد) محدود می شود.

حد اکثر ارتفاع طبقات به 8 برابر ضخامت دیوار باربر یا 3.5 متر ،‌ هر کدام که کوچکتر است محدود می گردد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ساختمان های سنگی :

تعریف : ساختمان هایی هستند که دیوار های باربر در آن ها از سنگ و ملات ساخته می شود که البته  توان حفظ یکپارچکی خود را در برابر حرکت های ناشی از زلزله ندارند ، بنابراین احداث چنین ساختمان هایی توصیه نمی شود.

الزامات ساخت:

احداث آن در زمین های ناپایدار یا در معرض سیل مجاز نمی باشد.

به حداکثر یک طبقه ساختمان ( البته بدون احتساب زیر زمین ، یعنی میتواند علاوه بر ی طبقه یک طبقه زیر زمین هم داشته باشد) محدود می شود.

حد اکثر ارتفاع طبقات به 8 برابر ضخامت دیوار باربر یا 3.5 متر ،‌ هر کدام که کوچکتر است محدود می گردد.

 

مزایا و معایب سازه های بنایی

از مزایای این نوع سازه های می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

ساخت این سازه‌ها به علت استفاده از مصالح بومی بسیار ارزان قیمت است

بدون نیاز به رنگ‌آمیزی یا پوشش خاصی قابل استفاده هستند.

برای ساخت آن نیاز به تکنولوژی‌های پیشرفته نیست

در مکان‌های دور افتاده نیز با حداقل امکانات قابل اجرا است.

ساختمان‌های مصالح بنایی نسبت به ساختمان‌های چوبی عمر بیشتری دارند. (۵۰۰ سال در مقابل ۳۰ سال)

از معایب این نوع سازه های می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

در اقلیم‌هایی که تغییرات حرارتی یا رطوبت شدید دارند سطح بلوک‌های مصالح بنایی به سرعت فرسوده و خراب می‌شوند.

مصالح بنایی سنگین هستند و برای ساخت این سازه‌ها باید از پی استفاده کرد.

قابل مکانیزه شدن نیست و باید توسط نیروی کارگر متخصص (منظور کارگر با تخصص بالا نیست) اجرا شود

در مکان‌هایی که هزینهٔ نیروی کار زیاد است مقرون به صرفه نیست.

سازه‌های بنایی به علت سنگینی و چگالی بالا در برابر زلزله مقاومت کمی دارند

در ضوابط ساخت و ساز ساختمان محدودیت تعداد طبقات و شرایط خاصی را برای آن در نظر گرفته‌اند.

برای مقاوم‌سازی این سازه‌ها در برابر زلزله، بادهای شدید، ضربه‌های افقی و جانبی باید از کلاف افقی و کلاف عمودی مسلح یا گاهی غیرمسلح استفاده کرد.

 

سازه بنایی و زلزله

مبحث زلزله بسیار گسترده بوده و لیکن کلیاتی از توصیه های لازم الاجرا در بخش ساختمان سازی سنتی که توسط آیین نامه های معتبر و مقررات ملی ساختمانی ایران صادر شده است را یادآوری می کنیم:

در ساختمان های با مصالح بنایی،شناژبندی افقی و قائم اجباری است.

طول ساختمان (زیر بنا) از سه برابر عرض آن یا ۲۵ متر بیشتر نباشد.در غیر اینصورت استفاده از درز انقطاع الزامی است.

ساختمان نسبت به هر دو محور اصلی تقریبا قرینه باشد.

حداکثر تعداد طبقات در این ساختمان ها شامل زیر زمین + دو طبقه روی زمین می باشد.

تراز روی بام نسبت به متوسط زمین زمین مجاور از ۸ متر بیشتر نباشد.

حتی المقدور از ایجاد اختلاف سطح در طبقه پرهیز شود(مگر با تمهیدات خاص)

روی هیچ قسمت از پیشامدگی ساختمان نباید دیواری ساخته شود ولی ساخت جان پناه تا ۷۰ سانتی متر مجاز است.

ساخت شالوده به صورت شیب دار مجاز نیست.

کلیه دیوارهای پیرامونی (بار بر و غیر بار بر) باید ۳۵ سانتی متر اجرا شود.

رگ های دیوار چینی در تمام قسمتهای ساختمان باید همزمان (در ارتفاع) اجرا شود و استفاده از روش هشت گیر در ساخت دیوارها مجاز نمی باشد.

دیوارها در محل اجرای کلافهای قائم بتن مسلح به صورت هشت گیر اجرا گردند.به جای استفاده از هشت گیر می توان در هنگام اجرای دیوار با تعبیه شاخکها یا میلگردهای افقی در هر ۵۰ سانتی متر ارتفاع،اتصال بین دیوار و کلاف را تامین نمود.

دیوارها باید پس از اجرا حداقل به مدت سه روز مرطوب نگه داشته شوند.

در ساخت دیوارها باربر از یک نوع آجر استفاده شود.

باز شوها (در و پنجره و …) نباید سبب قطع کلافها شوند.

طول نشیمن نعل درگاه بر روی دیوار در هر طرف باید حداقل ۲۵ سانتی متر باشد.

در کلیه دیوارهای باربر،باید کلاف های افقی در تراز زیر دیوار و زیر سقف ساخته شود.

کلاف های قائم باید در محل تقاطع دیوار ها تعبیه گردند.در صورتی که طول دیوار بین دو کلاف بیش از ۵ متر باشد باید کلاف های قائم با توزیع یکنواخت در فواصل کمتر از ۵ متر در داخل دیوار تعبیه گردد.

کلاف افقی نباید در هیچ جا منقطع باشد.عبور لوله با قطر بیش از یک ششم عرض کلاف از درون کلاف مجاز نمی باشد.

میلگرد مورد استفاده در بتن پوشش سقف،حداقل به قطر ۶ میلی متر و به فواصل حداکثر ۲۵ سانتی متر در جهت عمود بر تیرچه ها قرار داده شود.

بتن پوشش روی بلوکها حداقل دارای ۵ سانتی متر ضخامت باشد.

در صورت تجاوز دهانه تیرچه ها از ۴ متر،تیرچه ها به وسیله کلاف عرضی (شناژ مخفی) به هم متصل شوند.

حداکثر ارتفاع جان پناه به ضخامت ۲۰ سانتی متر برابر ۷۰ سانتی متر می باشد.

ارتفاع خر پشته از طبقه زیرین خود حداکثر ۳ متر و اجرای کلاف افقی و قائم آن الزامی است.

در نماسازی در صورتی که آجر نما پس از احداث آجر پشت کار چیده می شود باید با مهار کردن مفتول های فلزی در داخل ملات پشت کار و قرار دادن سرآزاد این مفتولها در ملات آجر نما،این دو قسمت آجر کاری به هم متصل شوند.فاصله این مفتولها در هر یک از جهات افقی و قائم نباید از ۵۰ سانتی متر بیشتر باشد.